Μήπως είσαι ο ληστής με τον λεμονοχυμό;

Η βεβαιότητα και η ευφυΐα δεν είναι ακριβώς φίλες... Και η δεύτερη δεν οδηγεί απαραίτητα στην πρώτη.

Ο μεγάλος Βρετανός φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ, όταν κάποτε τον ρώτησαν "αν θα πέθαινε για τις ιδέες του" απάντησε δίχως δισταγμό "Όχι". Για να συμπληρώσει "Γιατί μπορεί να κάνω και λάθος".

Και πάνω σε αυτό ένα από τα πρώτα πράγματα που σε μαθαίνουν στο πανεπιστήμιο είναι πως καμιά γνώση δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. ¨Ό,τι σήμερα θεωρούμε βέβαιο και πέραν πάσης αμφιβολίας, σε δέκα λεπτά - κυριολεκτικά - μπορεί να ανατραπεί.

Αν ρωτάτε την γνώμη μου αυτό είναι και το 99% της παιδείας που προσφέρει το πανεπιστήμιο. Το υπόλοιπο 1% είναι οι τρόποι, η μεθοδολογία, ώστε όταν διατυπώνεις μία άποψη ή όταν εκτελείς μία μελέτη να μην πηγαίνει κόντρα στην παραπάνω επιστημονική ρήτρα.

Και κυριολεκτικά ό,τι γνωρίζουμε στις μέρες μας και σε κάθε τομέα είναι αποτέλεσμα της επιστημονικής αβεβαιότητας!

Γιατί αν οι άνθρωποι θεωρούσαν την γνώση κάτι το δεδομένο, τον κόσμο σαν κάτι σίγουρο και αμετάβλητο, όπως μας παραδόθηκε από τους γονείς και τους παππούδες μας, το πιθανότερο θα ήμασταν ακόμα πάνω σε ένα δέντρο με μία μπανάνα στο χέρι.

Παρόλα αυτά , παρά το γεγονός ότι η γνώση είναι πιο προσιτή από ποτέ άλλοτε στις μέρες μας, παρά το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό του γενικού πληθυσμού (ειδικά στις κοινωνίες μας) έχει τελειώσει το πανεπιστήμιο - και άρα υποθετικά θα έπρεπε να ξέρει την παραπάνω αρχή - ο άνθρωπος του καιρού μας φαίνεται πιο πρόθυμος από ποτέ να υιοθετήσει μία άποψη που δεν έχει ελέγξει.

Η υπόθεση που έγινε βεβαιότητα. Και έμεινε έτσι.

Σχετικά με αυτό θυμάμαι συχνά την υπέροχη ιστορία του "Ληστή με τον λεμονοχυμό" που οδήγησε στο πείραμα των Ντάνινγκ και Κρούγκερ (φαινόμενο "Ντάνινγκ-Κρούγκερ"). Θα παραθέσω την ιστορία συνοπτικά εδώ, αφού υπάρχει υπέροχο λήμμα στην Wikipedia.

O McArthur Wheeler ήθελε να γίνει ληστής τραπεζών. Οργάνωσε το 1995 δύο ληστείες τις οποίες και εκτέλεσε μέσα σε μία μέρα. Το παράδοξο της υπόθεσης ήταν ότι ο Wheeler για κάποιον ανεξήγητο λόγο αποφάσισε να μην καλύψει τα χαρακτηριστικά του προσώπου του(με κάποια μάσκα πχ). Αντ' αυτού είχε επινοήσει μία νέα μέθοδο για να μην τον αναγνωρίσουν: Θα κάλυπτε το πρόσωπό του με χυμό λεμονιού!

Αιτία για αυτή την ...τουλάχιστον παράξενη απόφασή του ήταν ότι κάπου είχε διαβάσει πως ο χυμός λεμονιού κάνει αόρατο το μελάνι σε ένα έντυπο, αν ποτίσουμε το έντυπο με τον χυμό πριν γράψουμε πάνω του. Και σκέφτηκε - ο θεούλης - ότι αν ο χυμός λεμονιού έχει αυτό το αποτέλεσμα στο μελάνι (να το κάνει αόρατο) τότε γιατί να μην το έχει και στο...πρόσωπό του. Έτσι μπόλιασε το πρόσωπό του με χυμό λεμονιού για να γίνει...αόρατος. Για να είναι σίγουρος μάλιστα ότι όλα ήταν σωστά τράβηξε μία φωτογραφία (μία σέλφυ) με την Polaroid φωτογραφική που είχε και βουαλά! Δεν φαινόταν το πρόσωπό του! Βέβαια η καλύτερη εξήγηση για αυτό ήταν ότι το φλας τον ..στράβωσε και εκείνος αποτράβηξε το πρόσωπό του, θολώνοντας το τοπίο όμως εκείνος δεν κάθισε να το σκεφτεί και πολύ. Ήταν απολύτως βέβαιος ότι η ανακάλυψή του θα έσπαγε κόκκαλα!

Και έτσι διέπραξε τις δύο ληστείες. Και το βράδυ συνελήφθη.

Φαντάζεστε την έκπληξή του όταν είδε το "αόρατο" πρόσωπό του σε όλες τις ταινίες από τις κάμερες των τραπεζών και στα κανάλια.

Οι αστυνομικοί πάλι δεν πίστευαν στα αυτιά τους με όσα άκουγαν από τον Wheeler.

O McArthur Wheeler εξετάστηκε από πλήθος ψυχιάτρων για να διαπιστωθεί αν ήταν ή όχι υπό την επιρροή ναρκωτικών ουσιών. Ή αν ήταν πνευματικά ανίκανος. Και μολονότι δεν ήταν κανένα ξυράφι (προφανώς), τίποτα από τα δύο δεν διαπιστώθηκε.

Η περίπτωση του οδήγησε τον ψυχολόγο Ντέιβιντ Ντάνινγκ του πανεπιστημίου του Κορνέλ στην εξής υπόθεση, ότι δηλαδή "Αν ο Wheeler ήταν πολύ ηλίθιος για να είναι ληστής τραπεζών, ίσως να ήταν και πολύ ηλίθιος για να ξέρει πόσο ηλίθιος είναι". Δηλαδή η βλακεία του δεν του επέτρεπε να κατανοήσει την βλακεία του.

Μαζί με τον μεταπτυχιακό φοιτητή του, Τζάστιν Κρούγκερ, έκαναν μία σειρά πειραμάτων που απέδειξαν ότι "όταν ένας άνθρωπος είναι ανίκανος στις στρατηγικές που χρησιμοποιεί για να φέρει σε πέρας τον στόχο του, υποφέρει ένα διπλό βάρος: Όχι μόνο οδηγείται σε λάθος συμπέρασμα, αλλά η ανικανότητά του του στερεί την δυνατότητα να συνειδητοποιήσει πόσο ανίκανος είναι".

Συνοψίζοντας: Μην ενθουσιάζεσαι με ιδέες που έχεις για πράγματα στα οποία δεν είσαι ειδικός. Πιθανότατα κάνεις λάθος.